Hout: belangrijk wapen tegen de klimaatverandering

Er was een tijd dat schrijnwerker en houtbewerker synoniemen waren. Hoewel er de voorbije decennia heel wat nieuwe materialen bijkwamen, blijft hout een belangrijke basisgrondstof voor schrijnwerk allerhande. We spraken met Hugues Frère over de weg die er de voorbije twintig jaar werd afgelegd.

Van donker naar licht

Als directeur van Hout Info Bois, de Belgische organisatie voor technische informatie en promotie van hout en houttoepassingen, heeft Hugues een uitstekend zicht op de sector. “De voorbije twintig jaar was er zeker een evolutie van donkere en massieve houtsoorten naar lichtere materialen en soorten. De waaier aan producten op basis van hout is veel groter geworden. Denk aan CLT (Cross Laminated Timber), DLT (Dowel Laminated Timber), gelijmde gelamelleerde LVL (Laminated Veneer Lumber), I-joist, …. Daarnaast zijn er ook heel veel andere materialen waar geen hout in voorkomt, die met een materiaal dat op hout lijkt afgewerkt worden om een houtbeleving te creëren. Voor buitenschrijnwerk zien we het gebruik wel teruglopen, maar als bouwmateriaal zit hout in de lift.”

Duurzaamheid centraal

Ondanks het feit dat alternatieve materialen met een houtlook breed verkrijgbaar en goedkoper zijn, merkt Hugues toch dat mensen steeds vaker weer naar echt hout grijpen om de gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan. 

“Hout is altijd al een materiaal geweest voor wie met het milieu begaan is. Vandaag zijn er steeds meer mensen die hier rekening mee willen houden vanwege de klimaatsverandering. De tropische houtsoorten worden minder gekozen en aangeboden ten voordele van inheemse houtsoorten. Van de lokale houtsoorten is eik veruit de meest populaire soort, maar beuk, esdoorn en es worden ook vrij vaak gebruikt. Vandaag is meer dan 90% van het hout dat in Europa gebruikt wordt, ook uit Europa afkomstig. Op die manier wordt het milieuvervuilende transport sterk teruggedrongen.”

Hernieuwbare grondstof

Een van de grootste voordelen van het materiaal is volgens Hugues zonder twijfel het feit dat het hier om een hernieuwbare grondstof gaat. De implicaties hiervan dringen echter maar langzaam door. 

“Omdat hout hernieuwbaar is, moet het ook gekapt worden. Heel veel mensen zien het kappen van bomen bijna als een misdaad, maar door bomen te kappen en weer aan te planten kunnen we de klimaatverandering net tegengaan. We mogen de natuur echt wel gebruiken. Een oudere boom neemt minder CO2 op. Zolang de boom leeft, zal hij wel CO2 vasthouden. Als we hem kappen en gebruiken voor hij afgestorven is, creëren we dus extra CO2-opslag. Als we dan ook nog eens nieuwe bomen aanplanten, doen we het CO2-gehalte in de atmosfeer nog verder dalen. Een jonge boom zal immers veel meer CO2 opnemen dan een oude. De evolutie van de Europese bossen wordt nauwgezet opgevolgd. We weten vandaag met absolute zekerheid dat de Belgische en Europese bossen groeien. Er wordt minder gekapt dan dat er groei is.”

Gedegen materialenkennis

Hout is een complex en heterogeen materiaal. Je hebt een uitgebreide materialenkennis nodig als je het correct wilt verwerken en gebruiken. Eens die kennis er is, zijn de mogelijkheden eindeloos. 

“Hout beweegt onder invloed van vocht en temperatuurschommelingen. Bovendien beweegt het - anders dan andere materialen - in verschillende richtingen. Het uitzetten en inkrimpen varieert dan ook nog van soort tot soort. Vroeger was de materialenkennis veel beperkter. Architecten leerden bijvoorbeeld wel alles over staal en beton, maar niet over hout. Daarom werd het ook minder gebruikt en voorgeschreven. Doordat de kennis toeneemt, wordt het tegenwoordig veel vaker en op veel ingenieuzere manieren gebruikt. Enkele jaren terug telden houten gebouwen maximaal 10 verdiepingen, vandaag zijn houten gebouwen met 20 verdiepingen of meer geen uitzondering meer.” 

Het toenemende gebruik van CLT-panelen is volgens Hugues een van de voornaamste redenen waarom hout het vandaag veel beter doet als bouwmateriaal. CLT staat voor Cross Laminated Timber, het zijn meerlaagse, kruiselings verlijmde houten panelen, opgebouwd uit eenlaagse platen van massief hout. CLT wordt vaak toegepast als wand-, vloer- of dakelement bij houtbouw. Het vervangt constructief beton en staal. “Met CLT kunnen we veel hoger en sneller bouwen. Die snelheid geeft bij velen de doorslag om toch voor hout als constructiemateriaal te kiezen. Projecten kan je bijvoorbeeld al na enkele maanden gaan verhuren of verkopen zodat ze veel sneller renderen.”

Nieuwe toepassingsmogelijkheden

Bij schrijnwerk heeft de opkomst van de thermische behandelingen heel wat nieuwe mogelijkheden gecreëerd.  

“Omdat hout hernieuwbaar is, moet het ook gekapt worden. Heel veel mensen zien het kappen van bomen bijna als een misdaad, maar door bomen te kappen en weer aan te planten kunnen we de klimaatverandering net tegengaan.”

“De eerste thermische behandelingen werden zo’n dertig jaar geleden toegepast. Ze werden in eerste instantie ontwikkeld om hout voor parket of meubels een meer homogene donkere kleur te geven. Gaandeweg ontdekten we dat het hout er ook duurzamer door werd. We zijn bepaalde houtsoorten dan thermisch gaan behandelen zodat ze ook voor buitenschrijnwerk gebruikt kunnen worden. De toepassingsmogelijkheden van minder duurzame houtsoorten werden op die manier flink uitgebreid. Ook het chemische verduurzamen door acetylering of furfurylering heeft deze evolutie in de hand gewerkt.” 

Door snelgroeiend naaldhout onder vacuüm en hoge temperatuur te behandelen met een derivaat van azijnzuur krijgt het hout de kenmerken van  duurzame houtsoorten. 

Hebben we het over hout dat voor het interieur gebruikt wordt, dan merkt Hugues vooral een grote toename van afwerkingsproducten. “In vergelijking met twintig jaar geleden zijn er nu veel meer producten op de markt zodat je eindeloze mogelijkheden hebt op vlak van onder andere kleur, glansgraad en hardheid.”

Houten toekomst

Vragen we Hugues om even in zijn glazen bol te kijken, dan voorspelt hij graag een houten toekomst. 

“Om de klimaatverandering tegen te gaan, moeten we echt meer hout gebruiken. We mogen niet twijfelen. Tezelfdertijd moeten we natuurlijk ook meer bomen aanplanten. We kunnen hout gebruiken om gebouwen uit op te trekken, voor het schrijnwerk, het interieur en talrijke andere toepassingen. We moeten ook nog meer toepassingen vinden voor houtsoorten die in België ruim voorhanden zijn, maar vandaag nog weinig gebruikt worden. Als we zachtere houtsoorten als berk, wilg en populier kunnen verduurzamen, zou dat een mooie valorisatie zijn. Als we onze mindset durven veranderen, is er veel mogelijk.”